Uhalisi wa Kisheria katika Biblia: Maana, Hatari, na Mifano

Hapa ni maana rahisi ya uhalisi wa kisheria katika mazingira ya kidini: ni wakati tunapoichukulia sheria kana kwamba ndiyo njia ya wokovu. Kana kwamba zina umuhimu zaidi kuliko sababu ya kuwepo kwake.

Uhalisi wa kisheria inaweza kujumuisha kuongeza sheria zaidi ya zile zinazofundishwa na Biblia. Ni kushika sheria bila uhusiano halisi na Mungu. Na unaweka mkazo zaidi kwetu sisi wenyewe na yale tunayoweza kufanya kuliko kwa Mwokozi wetu—Yesu Kristo.

Kwa bahati mbaya, neno “Uhalisi wa kisheria” linaweza kutumiwa vibaya. Kwa mfano, wakati mwingine hutumika kuonyesha utiifu kwa sheria ya Mungu. Lakini kujitahidi kutii au kuhamasisha utii sio sawa na uhalisi wa kisheria.

Uhalisi wa kisheria wa kidini unaanzia kwenye moyo na msukumo zaidi ya kitu kingine chochote (1 Samweli 16:7, Methali 27:19, Warumi 2:29). Kuna tofauti kubwa kati ya watu wanaojihusisha sana na sheria au maelezo ya kiufundi, na Wakristo wanaomtii Mungu kwa upendo halisi, imani, na uongozi wa Roho Mtakatifu.

Ndiyo maana ni muhimu kuelewa Biblia inasema nini kuhusu uhalisi wa kisheria. Inatusaidia kujilinda dhidi ya mambo mawili: 1. Sheria bila Yesu, na 2. uasi. Na inatupa hekima ya kutambua na kukabiliana na uhalisi wa kisheria wa kweli.

Leo, tutajifunza jinsi Biblia inavyo jibu maswali kama:

• Uhalisi wa kisheria wa kidini ni nini?
• Baadhi ya mifano ya kibiblia kuhusu uhalisi wa kisheria
  • Paulo (kabla ya uongofu)
  • Ndugu mkubwa wa Mwana Mpotevu
  • Mafarisayo (na marafiki zao)
• Jinsi gani uhalisi wa kisheria unavyopingana na neema?
• Zipi ni hatari za ushupavu?
• Vitendo vya uhalisi wa kisheria vinavyoonekana katika makanisa leo ni vipi?
• Je, utii wote ni uhalisi wa kisheria?
• Je, uasi wa sheria ni hatari?
• Kwa nini uhalisi wa kisheria hutokea?
• Tunawezaje kuepuka uhalisi wa kisheria?

Tuanze kuchanganua kwa kina zaidi katika maana ya uhalisi wa kisheria.

Maana ya uhalisi wa kisheria

Photo by Glenn Carstens-Peters on Unsplash

Kamusi ya Cambridge inaelezea uhalisi wa kisheria kama,

“Tabia ya kufuata sheria kwa karibu sana, hasa kwa kuzingatia zaidi sheria na maelezo kuliko kusudi lililo nyuma yake”¹.

Ukweli wa kufurahisha: Neno “uhalisi wa kisheria” hayaonekani katika Biblia. Hata mara moja. Hii ni kwa sababu neno hilo halikutumiwa na Wakristo hadi miaka ya 1600.² Lakini Biblia ilishughulikia dhana hii muda mrefu kabla ya kupata jina lake rasmi.

Kwa mfano, Paulo anashughulikia uhalisi wa kisheria wa kidini katika Wagalatia 2:14. Anawaambia viongozi wa kanisa la awali waache kuwaweka Wakristo wapya chini ya sheria na viwango vilivyopitwa na wakati.

Sheria za Kiyahudi za maadili na za ibada hazikuhitajika baada ya kifo cha Kristo (Waefeso 2:14-15). Hivyo, kuendelea kuzitekeleza kuliongeza mzigo usio na maana kwa watu. Ni kama kuomba mtu alete chakula cha farasi kwenye banda kila asubuhi hata baada ya farasi kuondoka, kwa sababu jamno hilo bado liko kwenye orodha ya mmiliki wa shamba.

Hebu tuangalie baadhi ya vipengele vya msingi vya uhalisi wa kisheria, kulingana na Biblia:

• Kutilia mkazo juhudi binafsi kuliko uhusiano na Yesu (Mathayo 7:21-23; Waefeso 2:8-9)
• Kuthamini sheria kuliko upendo kwa Mungu na wengine (Mathayo 22:37-40; Marko 7:6-7; Yohana 13:34)
• Utii bila upendo au imani ya kweli (Hosea 6:6; Zaburi 78:36-37; 1 Samweli 15:22; Warumi 5:1)
• Kujishughulisha na maelezo madogo huku tukipuuza mambo muhimu (Mathayo 23:23-24)
• Kuitegemea sheria na matendo mema ili kupata wokovu, badala ya Yesu kama Mwokozi wetu (Wagalatia 2:16)
• Kupendelea sheria za kibinadamu na tamaduni kuliko sheria za Kibiblia (Marko 7:8-9)
• Kufanya matendo mema kwa ajili ya kupendwa na wengine (Mathayo 23:5-6)
• Kujaribu kujionyesha mkamilifu, lakini pasipo imani ya vitendo (Mathayo 23:27-28)
• Kuongeza mizigo isiyo ya lazima kwenye mpango wa wokovu (Matendo 15:10-11)

Kutii amri za Mungu sio jambo baya. Kwa kweli, Yesu anasema, “Mkinipenda, mtazishika amri zangu” (Yohana 14:15, NKJV). Lakini utii wa kweli kwa Mungu unatokana na upendo na kuelewa tabia yake (Yohana 14:23-24).

Uhalisi wa kisheria unatokana na kujaribu kutii sheria Ya Mungu bila kuelewa upendo na neema yake—ambayo ndiyo mambo yanayohamasishwa na sheria.

Ni mtazamo wa kwamba kwa kushika sheria za Mungu herufi kwa herufi, tunaweza kwa namna fulani kujipatia njia yetu kwenda mbinguni. Na tunaishia kujaribu kujitegemea wenyewe badala ya Yesu—ambaye Mungu alimtuma kutuokoa.

Ili kupata picha bora ya jinsi hili linavyoonekana, hebu tuzungumze kuhusu watu fulani katika Biblia ambao walipambana na uhalisi wa kisheria.

Mifano ya uhalisi wa kisheria katika Biblia

Inapokuja kwa watu waliokuwa na uhalisi wa kisheria katika Biblia, mara nyingi Mafarisayo wanakuja akilini. Lakini wengine waliopambana na uhalisi wa kisheria ni pamoja na:

• Paulo (kabla ya uongofu wake)
• Ndugu mkubwa wa Mwana Mpotevu katika mfano wa Yesu
• Mafarisayo (pamoja na Masadukayo, waandishi na mawakili)

Tuanze kwa kumwangalia Paulo.

Mtume Paulo: Mhalisi wa kisheria aliyeongoka

Paulo (jina Saulo) anajadili dhana ya uhalisi wa kisheria kwa urefu katika vitabu na barua alizoandika katika Agano Jipya. Na ina maana—alijua hatari za uhalisi wa kisheria kuliko wengine wengi (Matendo 8:1-3).

Kabla ya Paulo kumjua Yesu, alikuwa na shauku ya kulinda sheria ya Kiyahudi kwa jina la Mungu. Lakini hakuwa na msukumo sahihi na aliwaua wakristo wengi.

Alipomjua Yesu, hata hivyo, alitambua juhudi zake za uhalisi wa kisheria hazikuwa na maana. Alianza kutumaini neema ya Mungu badala ya juhudi zake mwenyewe:

“Naye akaniambia, Neema yangu yakutosha; maana uweza wangu hutimilika katika udhaifu. Basi nitajisifia udhaifu wangu kwa furaha nyingi, ili uweza wa Kristo ukae juu yangu” (2 Wakorintho 12:9, NKJV).

Ndugu mkubwa wa Mwana Mpotevu: Mhalisi wa kisheria anayeweza kueleweka.

Photo by Craig Adderley

Sasa, tuzungumze kuhusu ndugu mkubwa katika mfano wa Yesu uitwao “Mwana Mpotevu”. Yesu anaelezea kijana aliyeasi ambaye anaondoka nyumbani, anaishi kwa anasa, kisha anapoteza kila kitu na kugundua kosa la njia zake. Anarudi nyumbani akiwa na nia ya kuwa mtumishi, lakini baba yake anamkaribisha nyumbani kwa mikono iliyokunjuka (Luka 15:11-24). Baba anamwakilisha Mungu—na ni uwakilishi mzuri wa upendo wake kwa kila mwanadamu, bila kujali hali zao.

Lakini Yesu hakuishia hapo katika kisa chake. Aliendelea kumwelezea ndugu mkubwa – yule mwaminifu ambaye kamwe hakumwacha baba yake. Mwana mkubwa alikasirika kwa baba yake kwa kusherehekea kwa dhati kurudi kwa ndugu yake mdogo wakati alikuwa mbinafsi na asiye na heshima (Luka 15:25-32).

Baba yake anamwambia mwana wake mkubwa,

“Akamwambia, Mwanangu, wewe u pamoja nami siku zote, na vyote nilivyo navyo ni vyako. Tena, kufanya furaha na shangwe ilipasa, kwa kuwa huyu ndugu yako alikuwa amekufa, naye amefufuka; alikuwa amepotea, naye ameonekana” (Luka 15:31-32, NKJV).

Mwana mkubwa anawakilisha Wakristo ambao wanafanya kila wanachotakiwa kufanya – na wanahisi kuchukizwa kuona wengine ambao sio waaminifu wanapokea upendo na kutambuliwa. Katika kisa hiki, mwana mkubwa hata aliuliza baba yake kwa nini uaminifu wake mkubwa haukusherehekewa kiasi hicho.

“Akamjibu baba yake, akasema, Tazama, mimi nimekutumikia miaka mingapi hii, wala sijakosa amri yako wakati wo wote, lakini hujanipa mimi mwana-mbuzi, nifanye furaha na rafiki zangu; lakini, alipokuja huyu mwana wako aliye amekula vitu vyako pamoja na makahaba, umemchinjia ndama aliyenona’” (Luka 15:29-30, NKJV).

Yesu anatumia tabia ya ndugu mkubwa kufunua upande huu wa uhalisi wa kisheria. Ni imani kwamba utiifu makini au kufanya makosa machache ndio yanajenga thamani ya mtu na kupata upendo na rehema zaidi kutoka kwa Mungu. Hata inaweza kusababisha kufikiria kwamba baadhi ya watu hawastahili wokovu.

Lakini tunajua Mungu anapenda watoto wake wote sawa. Anatamani kila mtu aje kwake na kukubali wokovu (Yohana 3:17).

Wahalisi wa kisheria wanapendelea kuweka kikomo kwenye neema na msamaha wa Mungu (ambao tutazungumzia zaidi baadaye). Baba alitoa neema kwa mwanawe, ambaye alirudi kwa unyenyekevu akitafuta msamaha. Lakini ndugu mkubwa alihisi kwamba “mwana mpotevu” anapaswa kujipatia njia ya kurudi katika neema njema ya baba yake.

Mafarisayo: Wahalisi wa kisheria maarufu

Sasa wahalisi wa kisheria wa mwisho tutakaowazungumzia leo: Mafarisayo. Yesu aliwakabili (pamoja na baadhi ya waandishi na mawakili) kuhusu tabia zao za uhalisi wa kisheria. Aliwaambia kwamba:

• Walionekana wakamilifu kwa nje lakini walikuwa wapotovu moyoni (Luka 11:39-40)
• Walikuwa wakijali sana maelezo madogo huku wakipuuza haki na upendo (Luka 11:42)
• Waliongeza mizigo isiyohitajika kwa Wakristo wapya (Luka 11:46)
• Walipotosha maandiko, hivyo kuwapotosha wengine (Luka 11:52)
• Hawakujinyenyekeza na walidhani walikuwa bora kuliko wengine (Luka 11:43; Luka 18:9-14)
• Walijali zaidi sheria kuliko binadamu wenzao (Mathayo 9:12-14)
• Walithamini nyongeza za kibinadamu katika sheria kuliko sheria ya Mungu (Mathayo 15:1-9)
• Walishika sheria ya Mungu bure kwa sababu hawakumpenda Mungu (Mathayo 15:8-9)

Lakini mwandishi mmoja alikaribia kutoka katika kundi hilo aliposema,

“Na kumpenda yeye kwa moyo wote, na kwa ufahamu wote, na kwa nguvu zote, na kumpenda jirani kama nafsi yako, kwafaa kuliko sadaka nzima za kuteketezwa na dhabihu zote pia. Naye Yesu, alipoona kwamba alijibu kwa busara, alimwambia, Wewe hu mbali na ufalme wa Mungu” (Marko 12:33-34, NKJV).

Marafiki wa mwandishi huyu mhalisi wa kisheria walikuwa wanazingatia sheria, lakini wanakosa kiungo muhimu—upendo. Na Biblia inasema upendo ndio msingi mzima wa sheria ya Mungu (Warumi 13:8-10).

Fikiria mume na mke ambao wamekuwa kwenye ndoa kwa miaka kumi na mbili. Mume anaporudi nyumbani kutoka kazini, anachukua orodha ya majukumu ambayo inasema, “Busu mke.” Hivyo anampa busu haraka, anachukua kalamu, na kutiki kwenye orodha yake ya kila siku. Kisha anaendelea kusoma ile inayofuata, inayosema, “Uliza jinsi siku yake ilivyokuwa,” hivyo anafanya hivyo. Na anapojibu, yeye anaitikia huku akitiki kwenye orodha yake, “kutikisa kichwa kama ishara ya kuonyesha ninasikiliza.” Na anafanya vivyo hivyo kwa majukumu yake yote kama mume.

Mfano huo unaweza kusikika kana kwamba umepita kiasi. Lakini ndivyo jinsi sheria inavyoweza kugeuza uhusiano wa upendo au seti ya imani za pekee kuwa kitu kinachoonekana kigumu na kilichojaa udhibiti. Wale wanaofanya kazi chini ya aina hii ya uhalisi wa kisheria huonekana wakifanya vitu vyote kwa usahihi na uaminifu, lakini hakuna nia halisi au upendo nyuma ya matendo hayo. Wanachokifanya ni kufuata tu utaratibu.

Matendo mema na majukumu hujenga uhusiano wa kudumu yanapotoka kwenye mioyo ya unyenyekevu. Lakini yanapofanywa kuwa orodha ya mambo ya kufanya, matendo hayo yanakuwa tupu, yenye huzuni, na yasiyo na maana.

Uhalisi wa kisheria dhidi ya neema ya Mungu

Photo by Jon Tyson on Unsplash

Wahalisi wa kisheria huiwekea kikomo neema na msamaha wa Mungu. Na inaweza kutufanya tuamini kwamba tunahitaji kujitahidi kurudi katika neema njema ya Mungu tunapokosea. Au kumweka Yesu mbali nasi wakati tunapojaribu kutatua matatizo yetu.

Lakini neema humaanisha kuwa tunaweza kumwendea Yesu jinsi tulivyo, kukubali zawadi yake ya wokovu bure, na kumruhusu atuendeleze. Na ikiwa tutakosea (ambayo sote tunafanya), tunaweza kumgeukia yeye kwa faraja na urejesho.

Biblia inasema kwamba haiwezekani sisi wenyewe kujiokoa – ni Yesu pekee anayeweza kufanya hivyo (Warumi 3:20, 8:1-3; 2 Wakorintho 5:14-17). Kwa hiyo bila kukubali neema ya Yesu, matendo yetu mazuri yanakuwa “matendo mafu” (Waebrania 9:14, NKJV).

Neema ni zawadi ambayo tayari Yesu ameistahili kwa niaba yetu (Warumi 1:4-6; Warumi 5:15-21). Hatuhitaji kujipatia kitu ambacho Yesu tayari amekistahili kwa niaba yetu. Ndiyo maana Biblia inasema tunaweza “tukikaribie kiti cha neema kwa ujasiri” (Waebrania 4:16, NKJV).

Yesu aliishi maisha makamilifu kwa ajili yetu kwa sababu anatupenda na alijua hatuwezi kufanya hivyo peke yetu (Warumi 3:23-24, Warumi 5:8, Tito 3:4-7). Kutupilia mbali uhalisi wa kisheria humaanisha kukiri hatuwezi kujiokoa wenyewe (Warumi 7:18, 24-25). Badala yake, tunaweza kukubali neema ya Mungu na kupokea Roho wake Mtakatifu (Yohana 3:3, 6).

Lakini haimaanishi kwamba tunapuuza sheria, tunaacha kutii, na kusahau matendo mema (Mathayo 5:19). Hicho ndicho baadhi wanachokiita “neema ya bei rahisi”³. Kwa sababu inapunguza thamani ya neema ya Mungu. Ni “kukataa matokeo halisi ya neema ya Mungu”.⁴ Biblia inasema tunapoikubali neema, tunatamani kufanya matendo mema na kutii amri za Mungu (Wagalatia 2:20).

Paulo anaeleza matokeo ya neema (ambayo yeye mwenyewe aliyapata):

Maana neema ya Mungu iwaokoayo wanadamu wote imefunuliwa; nayo yatufundisha kukataa ubaya na tamaa za kidunia; tupate kuishi kwa kiasi, na haki, na utauwa, katika ulimwengu huu wa sasa; tukilitazamia tumaini lenye baraka na mafunuo ya utukufu wa Kristo Yesu, Mungu mkuu na Mwokozi wetu; ambaye alijitoa nafsi yake kwa ajili yetu, ili atukomboe na maasi yote, na kujisafishia watu wawe milki yake mwenyewe, wale walio na juhudi katika kutenda mema. (Tito 2:11-14, NKJV).

Tunapoikubali neema ya Mungu, Yeye hutusaidia kukua kama Yesu (2 Wakorintho 9:8, 2 Petro 1:4-8). Kisha tunatii na kufanya kazi njema kutoka katika moyo uliojaa shukrani. Inatokana na kumtazama Yesu badala yetu wenyewe (Yakobo 2:14-26; 2 Wakorintho 3:18, Yeremia 31:33, Zaburi 119:66-73).

Hii haimaanishi kwamba hatutapambana tena. Lakini tunapopambana, tunajua tunaweza kwenda moja kwa moja kwa Yesu kwa msamaha na mwongozo (1 Yohana 1:8-9, Yuda 24).

Abrahamu ni mfano thabiti katika Biblia wa aina ya utii unaotiririka kutokana na kupokea neema. Mungu alimwita mwenye haki—sio kwa sababu ya matendo mema, bali kwa sababu ya imani yake (Mwanzo 15:6; Warumi 4:1-8). Ndio, alitii alipoambiwa na Mungu amtoe Isaka sadaka. Sio kwa sababu alikuwa na uhalisi wa kisheria—bali kwa sababu alikuwa na uhusiano wa kuaminiana na Mungu (Waebrania 11:17-19).

Hapa ndipo palipo muhimu. Wakristo wanaokubali neema wanapata “shauku ya haki, hamu ya utii kwa mapenzi ya Mungu yaliyofunuliwa katika Agano la Kale na Jipya, sio kwa shinikizo la sheria, bali kutokana na uhusiano huu mpya na Kristo (Warumi 7:6)”.⁵

Utii bila kupokea neema ni moja ya hatari za uhalisi wa kisheria. Hapa kuna hasara nyingine zaidi.

Hatari 12 za uhalisi wa kisheria

Tumeshajifunza kuwa uhalisi wa kisheria unaweza kutufanya tuangalie juhudi zetu wenyewe badala ya kumtegemea Yesu na neema yake (Wagalatia 2:16-21). Lakini pia ni hatari kwa sababu mara nyingi inakua kutokana na mchakato wa kisaikolojia wa ndani. Hivyo pia inafanya iwe vigumu kugundua mpaka unapoenea. Unategemea kushika amri za Mungu—ambayo ni kimaandiko— lakini kwa msukumo usio sahihi. Ndio maana ni bandia hatari kwa Injili ya Kristo. Inaweza kuwa silaha ya shetani.

Hivi ndivyo Biblia inavyozungumzia madhara 12 binafsi na ya kiroho yanayotokana na uhalisi wa kisheria:

1. Kushindwa kujitambua. Kuna hatari ya kufikiri kwamba ushikaji wa sheria ulionyooka “unatosha.” Kwa hiyo wahalisi wa kisheria wanaweza kutoona haja ya ukuaji wa kiroho au kujichunguza (Mhubiri 7:16-18, Mathayo 19:16-22).

 

2. Kufanya wokovu usipatikane. Inatulazimisha kujifanya kuwa wakamilifu badala ya kumtegemea Kristo (Wafilipi 2:13). Kwa hivyo inaweza kufanya wokovu uonekane kuwa jambo lisilowezekana.

 

3. Kujihesabia haki. Kujikita katika tunachoweza kufanya badala ya kile ambacho Yesu amefanya kunaweza kutufanya tujilinganishe na wengine. Kwa hivyo tunajifanya mahakimu badala ya Yesu (Luka 18:9-14, Warumi 12:3, Habakuki 2:4).

 

4. Mtazamo uliopotoshwa kuhusu Mungu. Wahalisi wa kisheria mara nyingi wana maarifa mengi kuhusu Mungu. Lakini wanakosa uhusiano binafsi naye (Yohana 5:39, Marko 7:6-7). Bila uhusiano, tunakosa motisha sahihi kwa sheria kuanza nazo. Zinakuwa kama orodha ya uongo ya majukumu katika ndoa iliyotajwa awali, ambayo inaonyesha Mungu kama anayetafuta kupendekezwa, badala ya Mungu mwenye upendo kama alivyo (1 Yohana 4:8).

 

5. Mizigo isiyo ya lazima. Tunaweza kuwa na tamaduni nzuri au sheria zilizobuniwa na wanadamu zenye nia njema na zenye ufanisi. Lakini ni hatari tunapozifanya kama mafundisho ya Biblia kwa sababu inapoteza umakini mbali na mambo ambayo kweli yanayo hitaji umakini (Wakolosai 2:20-23, Wagalatia 3:1-3). Upendo na imani lazima zitangulie, vinginevyo sheria hizo ni majukumu au ibada bila muktadha na lengo kuu. Hii inaweza kufanya kumfikia Mungu kuwa jambo la kuchosha, ingawa Biblia inasema vinginevyo (Mathayo 11:28-30).

 

6. Mtazamo uliopotoshwa wa maisha ya Kikristo. Yesu alikuja ili tuweze “kuwa na uzima na kuwa nao tele” (Yohana 10:10, NKJV). Kama tulivyo jifunza, uhalisi wa kisheria unaongeza mizigo isiyo ya lazima kwa Wakristo. Hivyo inaweza kufanya maisha ya Kikristo yaonekane kuwa ya kuhuzunisha. Na inaleta taswira iliyopotoshwa ya maisha ambayo Mungu anatamani kwa watoto wake (Warumi 7:22).

 

7. Kushindwa kuelewa lengo la sheria. Uhalisi wa kisheria unaitazama sheria kama suluhisho la dhambi. Lakini sheria haziwezi kurekebisha dhambi – zinatuonyesha tu dhambi zetu na haja yetu ya Mwokozi (Warumi 3:21-26, 5:13).

 

8. Unafiki. Uhalisi wa kisheria unatuongoza kuendeleza taswira ya ukamilifu na kutangaza upendo kwa Mungu. Lakini bila moyo uliojisalimisha kwake kabisa (Isaya 29:13, Marko 7:20-23, Luka 20:46-47). Hivyo tunaweza kuonekana kwa namna moja na kutenda kwa namna nyingine (Mathayo 15:18-19), jambo linalofanya Wakristo waonekane wenye sura mbili na wasioweza kuaminika kwa wengine.

 

9. Kushindwa kuona taswira kubwa. Kuna hatari ya kuzingatia maelezo madogo madogo huku tukikosa kile ambacho Mungu anajaribu kutufundisha. Tunaweza kuwa washika sheria thabiti, lakini hatujawahi kujenga tabia kama ya Kristo (Luka 11:42). Hivyo tunalikosa lengo halisi!

 

10. Utii wa sheria bila upendo. Pale ambapo hakuna neema wala upendo ili kuweka msingi, tunatii ili kufanikiwa na kujiokoa. Kisha tunakosa upendo usio na ubinafsi na shauku ya kusaidia wengine na kufunua tabia ya Kristo (Mathayo 12:9-14, Luka 10:25-28, Wafilipi 2:3).

 

11. Kuchukua utukufu wa Mungu: Matendo mema yaliyofanywa kutokana na roho iliyobadilishwa humpa Mungu utukufu. Lakini matendo ya kisheria (kama kujaribu kupata wokovu) yanavutia kujitazama sisi wenyewe (Yohana 7:18).

 

12. Hatari kubwa – kukosa uhusiano na Mungu unaookoa: Uhalisi wa kisheria unalenga kujitegemea badala ya kumtegemea Yesu. Lakini Mungu anasema uzima wa milele unapatikana tu kupitia kwa Yesu (1 Yohana 5:11-13, Warumi 8:1-3).

Kwahiyo, tunawezaje kugundua uhalisi wa kisheria karibu nasi? Tutazungumzia kuhusu hilo baadaye.

Mazoea ya uhalisi wa kisheria ya kuwa makini nayo

Photo by Martin Baron on Unsplash

Uhalisi wa kisheria unaweza kuingia karibu katika kila kitu chenye mwongozo, sheria, matarajio, n.k. Basi tunawezaje kujua kama jamii ya Kikristo imejazwa Roho Mtakatifu, au inakuza roho ya uhalisi wa kisheria? Hili linaweza kuhusisha kujiuliza maswali kulingana na tuliyojifunza kuhusu uhalisi wa kisheria hadi sasa. Kwa mfano, je, jamii kwa ujumla ina:

• Furaha?
• Upendo?
• Umoja?
• Kutia moyo?
• Haraka kusamehe?
• Kuwaalika na kuwakaribisha wote?
• Haijajikita katika mambo ya nje?
• Zingatia uhusiano na Yesu?
• Utii wa sheria ya Mungu, lakini sio kuitegemea?
• Uzoefu ukuaji wa kiroho kati ya wanajamii?
• Kuza huduma kwa wengine kwa upendo, sio kama kanuni?
• Uthabiti katika Biblia (Agano la Kale na Jipya) kama Neno la Mungu?

Haijalishi jinsi gani kanisa ni kubwa au rahisi, watu wake, mipango, au huduma, daima linapaswa kuelekeza kwa Yesu. Makanisa yanapaswa kusisitiza kumtegemea Yesu na haki yake (Warumi 10:2-4). Hata Wakristo wenye shauku wanaweza kuwa wahalisi wa kisheria ikiwa watajikita katika juhudi binafsi. Ikiwa hivyo ndivyo ilivyo, tunaweza kufuata mfano wa Paulo na kuomba kwa upendo (Warumi 10:1).

Tunaweza pia kuona uhalisi wa kisheria katika viwango binafsi. Kwa mfano, labda mshiriki wa kanisa anamwambia mgeni kwamba hajavaa inavyopaswa katika ibada. Aina hii ya uhalisi wa kisheria inayotokana na kuinua tamaduni za kibinadamu juu ya upendo kwa Mungu na watoto wake. Na kutokana na kutokutambua kwamba tunahitaji kuwaruhusu watu waje kwa Kristo kama walivyo (sawa na katika mfano wake wa Mwana Mpotevu). Kisha Kristo anaweza kuingia ndani yao na kuleta badiliko halisi.

Vipi, ikiwa Roho Mtakatifu anatushuhudia kumkabili mshiriki wa kanisa mwenye uhalisi wa kisheria? Biblia inasema tuombe msaada ili kufanya hivyo kwa upole (Wagalatia 6:1).

Linapokuja swala la kutambua uhalisi wa kisheria kati ya wenzetu, Biblia inatuonya dhidi ya kuwahukumu wengine (Mathayo 7:1, Warumi 14:1-4, 13, 22). Lakini pia tunaelekezwa “kuzijaribu roho” za viongozi wa kiroho (1 Yohana 4:1, NKJV). Viongozi wanaweza kuwa na mvuto mkubwa juu yetu na wapendwa wetu.

Vipi ikiwa tunamshuku kiongozi fulani kuwa anaonyesha uhalisi wa kisheria? Biblia inatuambia kutumia utambuzi na kuangalia kwa makini jinsi wanavyo ishi (Mathayo 7:15-19; Wagalatia 5:19-24). Paulo hata alisema ikiwa viongozi wowote wanaonekana watakatifu lakini wanakosa nguvu ya Roho Mtakatifu, “jiepushe nao” (2 Timotheo 3:5, NKJV).

Hakuna kanisa, kiongozi, au mfumo wa imani unaopaswa kuweka vikwazo kati ya mtu na Yesu. Kama baba katika mfano wa Mwana Mpotevu, Yesu hutukaribisha kwa mikono iliyokunjuliwa. Mungu hatuombi tufuate desturi yoyote iliyoandikwa na wanadamu ili kupokea msamaha au wokovu.

Vipi kuhusu ubatizo? Tunajua umo ndani ya Biblia – hata Yesu alibatizwa. Lakini kukosa ubatizo hakukumzuia Yesu kuahidi wokovu kwa mwizi msalabani (Luka 23:42-43). Yesu alisoma moyo wa mwizi huyo na kuona imani yake. Ubatizo (kama utii na matendo mema) ni ushahidi wa maisha yaliyotolewa kwa Kristo – sio kielelezo kinachotuokoa.

Uhalisi wa kisheria vs. Utii wa Upendo

Tulitaja hapo mwanzoni kuwa uhalisi wa kisheria ni tofauti na utii wa upendo kwa maelekezo na sheria ya Mungu. Tofauti na uhalisi wa kisheria, utii wa kweli hauchipuki kutokana na kufikiri kuwa sheria ina uwezo wa kuokoa. Shauku ya kweli ya kumtii Mungu inatokana na maisha yaliyo salimishwa kwa Kristo, kuelewa kuwa anachotuambia kina lengo kuu na kuhamasha upendo kwa wengine.

Katika Zaburi 119:97, Daudi asema, “Sheria yako naipenda mno ajabu, Ndiyo kutafakari kwangu mchana kutwa” (NKJV).

Hebu tuangalie mfano tunaoweza kuuona katika nyakati za sasa:

Hebu tuseme Yesu anamwita mtu kutoka kwenye mazoea ya tabia zinazo haribu. Mtu huyo huenda akatambua kwamba kushika sheria ya Mungu huleta amani, furaha, na ulinzi zaidi. Ni kama mtoto ambaye baadaye anatambua kwamba kanuni inayosema “usiguse jiko” ni kwa ajili ya ulinzi wake. Au kondoo anayetambua mipaka ya mchungaji inamlinda dhidi ya mbwa mwitu mkali (1 Petro 5:8).

Aina hiyo ya kufuata sheria inahusisha kutaka kulingana na tabia ya Kristo.

Lakini katika jamii kubwa, iwe ni ya imani au la, uhalisi wa kisheria unaweza kujitokeza bila kukusudiwa kwa sababu tuna tabia ya kibinadamu ya kutaka kudhibiti au kugawanya mambo. Kwa hivyo, kwa sababu uhalisi wa kisheria unajitokeza mahali fulani haimaanishi kuwa jamii nzima, mwongozo, au kampuni ni mbaya. Lakini inamaanisha kwamba kuna haja ya kufanya marekebisho ya kiroho.

Ikiwa kuna mashaka juu ya msukumo, tunaweza kuwauliza watu binafsi na viongozi kwa nini kuzingatia sheria za Mungu ni muhimu kwao. Na tunaweza kuomba Roho Mtakatifu atufumbue macho yetu (Waefeso 1:17-18).

Makanisa yaliyoasi: Kinyume cha uhalisi wa kisheria

Photo by Ron Lach

Kinyume cha uhalisi wa kisheria—uasi—ni hatari vile vile (1 Yohana 3:4, 8-10). Katika ufafanuzi wake safi kabisa, ni kutokujali sheria kabisa, badala yake kufuata chochote ambacho mtu anaona kinafa katika mtazamo wake.

Biblia inasema sheria ya Mungu inaonyesha Yeye ni nani, hivyo watu wake hawataiacha (Mathayo 5:17-18, Ufunuo 12:17, Isaya 42:21).

Mfano mmoja wa uasi unaweza kuhusisha kushikilia (au kuzingatia) baadhi ya Amri Kumi wakati wa kuondoa nyingine. Au inaweza maanisha kuziacha kabisa.

Biblia inaonya, “Basi mtu ye yote atakayevunja amri moja katika hizi zilizo ndogo, na kuwafundisha watu hivyo, ataitwa mdogo kabisa katika ufalme wa mbinguni;” (Mathayo 5:19, NKJV). Na hii ni kwa sababu sheria zote za Mungu zinalenga kukuza upendo, furaha, amani, uvumilivu, wema, n.k.

Aina nyingine ya uasi dhidi ya sheria inaweza kuwepo katika nadharia ya ” ukiokolewa mara moja umeokolewa milele”, ambayo inadai kwamba ikiwa mtu amekubali wokovu mara moja, hawawezi kuupoteza. Inafanya sheria za Kibiblia na utii kuwa usio na maana.

Lakini kama ndoa, ahadi ya kweli inapelekea uhusiano endelevu na kujisalimisha kwa Kristo kila wakati (Waefeso 5:31-33).

Fikiria. Ikiwa wanandoa wanafunga ndoa na kufikiri, “Sasa, nikioa mara moja nimeoa siku zote, haijalishi nitakavyomtendea mwenzi wangu”…unaweza kuona namna ambavyo hilo halikai vizuri! Na kama hivyo ndivyo ilivyo, unaweza hata kufikiria, basi kwa nini tulifunga ndoa hata hivyo?

Ndiyo maana sheria za Mungu huhamasisha uwiano badala ya moja kati ya mambo hayo mawili.
Sasa tukiwa na vidokezo vya kutambua uhalisi wa kisheria (na uasi), tutahitimisha na kile kinachosababisha uhalisi wa kisheria.

Kwa nini uhalisi wa kisheria hutokea

Uhalisi wa kisheria unatokea kwa sababu kama wanadamu, tunagundua kwamba inahitaji jitihada endelevu kulinganisha kila uamuzi dhidi ya kanuni chache kuu za msingi. Tunayo tabia ya kutaka maamuzi yetu yawe wazi. Na kihistoria tumepambana na maeneo mengi yasiyo na uwazi.

Hivyo tunaweza kuandaa orodha za kiroho badala ya kumwamini Muumba asiyeonekana kutuongoza. Na kwa kufanya hivyo, tunaweza kuanza kuongeza sheria Zake—ili ziwe rahisi kufuatiliwa kwa mfumo wa orodha.

Lakini tunafanya mambo ambayo Mungu aliacha wazi kwa tafsiri na uchaguzi uliojaa Roho Mtakatifu kuwa magumu. Na tunasahau kanuni za asili za sheria.

Imekuwa mapambano kwa watu, jamii, na nchi kote katika historia.

Kwa mfano, walowezi waliijenga Marekani katika msingi wa uhuru wa kumwabudu Mungu. Lakini walowezi hao wanaotafuta uhuru baada ya muda walijaribu kulazimisha dini ndani ya jamii zao.⁶

Uchaguzi huru huacha maeneo yasiyo uwazi ambayo mara nyingi hayatuvutii. Au labda hakuna suluhisho moja au mawili ambayo yanaweza kufanya kazi katika nyakati zote. Kwa hivyo tunajaribu kujaza pengo. Walowezi walisahau kusudi lao lote la kujenga “Dunia Mpya.” Na wakati mwingine sisi pia tunasahau sababu ya Mungu kuweka sheria Yake.

Tuna mwelekeo wa kuwa wahalisi wa kisheria zaidi kuhusu tamaduni na sheria ambazo kila mtu anaweza kuziona.

Kwa mfano, ni rahisi kuonyesha kwamba tunaweka pesa kwenye bakuli la sadaka na tunapiga magoti kwa ajili ya maombi kila wiki. Lakini ni vigumu kuonyesha kwamba hatutamani. Hivyo tunazingatia juhudi zinazoonekana na zilizo halisi. Na kisha tunasahau kwamba yote ni uwakilishi wa sheria kubwa zilizojengwa katika upendo.

Uhalisi wa kisheria unaweza kuonekana kama kufanya maisha kuwa rahisi au kuweka mfano mzuri. Lakini kwa kweli yanafanya kile ambacho Yesu alikuja kutusaidia kufanya kuwa rahisi kiwe kigumu (Wagalatia 1:6-9).

Ndio maana tunataka kufanya tuwezalo kuzuia tabia hizi za kibinadamu zisije zikaathiri imani zetu, mahusiano, na jamii zetu.

Jinsi ya kuepuka uhalisi wa kisheria

Photo by Bethany Laird on Unsplash

Njia bora zaidi katika kuepuka Uhalisi wa kisheria ni kukubali neema ya Yesu na kuwa na uhusiano binafsi naye. Haki inatokana na imani kwa Mtengeneza sheria—sio kwenye sheria yenyewe (Warumi 1:17). Na uhusiano wetu na Mwokozi wetu huimarisha imani yetu.

Paulo anatumia kisa cha Ibrahimu kutueleza hili:

“Lakini akiiona ahadi ya Mungu hakusita kwa kutoamini, bali alitiawa nguvu kwa imani, akimtukuza Mungu; huku akijua hakika ya kwamba Mungu aweza kufanya yale aliyoahidi. Kwa hiyo ilihesabiwa kwake kuwa ni haki. Walakini haikuandikwa kwa ajili yake tu kwamba ilihesabiwa kwake; bali na kwa ajili yetu sisi mtakaohesabiwa vivyo hivyo, sisi tunaomwamini yeye aliyemfufua Yesu Bwana wetu katika kwa wafu. ambaye alitolewa kwa ajili ya makosa yetu, na kufufuliwa ili mpate kuhesabiwa haki” (Warumi 4:20-25, NKJV).

Tunaweza kuamini ahadi ya Mungu ya kutuokoa kwa sababu ya yale ambayo tayari ameyafanya kupitia Yesu Kristo (Yohana 3:16). Na tunapomtegemea Yeye, imani yetu itaendelea kukua (Wagalatia 5:6).

Inaonekana rahisi. Lakini kama tulivyo jifunza, ni jaribu kubwa sana kwetu kama wanadamu kujihakikishia wokovu kwa kutimiza vigezo.

Upendo wa kweli kwa Yesu hauachi nafasi kwa ajili ya uhalisi wa kisheria (1 Yohana 4:13-21). Tunapomjua Yeye, tunajifunza kwamba Mungu ni upendo na hakuna chochote kingine tunachoweza kufanya ili atupende zaidi. Sisi ni “watoto wanaopendwa” wa Mungu (Waefeso 5:1, NKJV). Tunapoelewa hilo, tutatamani kumtii kwa sababu tunampenda na kumwamini.

Hapo ndipo imani ya vitendo inapoingia.

Kuepuka uhalisi wa kisheria haimaanishi kuacha kujaribu kutii na kutenda mema. Kwa uhalisi wa kisheria, tunajaribu kutenda matendo mema lakini hakuna moyo ndani yake. Tunapokubali neema ya Mungu, utu wetu wa kale unakufa. Na tunaanza kuwa kama Yesu zaidi (Waefeso 4:22-24, Warumi 6:1-7, Wagalatia 6:15).

Hivi ndivyo inavyotokea:

“Nami nitawapa ninyi moyo mpya, nami nitatia roho mpya ndani yenu. Nami nitatoa moyo wa jiwe uliomo ndani ya mwili wenu, nami nitawapa moyo wa nyama. Nami nitatia roho yangu ndani yenu, na kuwaendesha katika sheria zangu, nanyi mtazishika hukumu zangu, na kuzitenda” (Ezekieli 36:26-27, NKJV).

Hii inamaanisha kuwa bado tunashika sheria za Mungu, lakini kwa imani—sio kwa hofu. Na kwa msaada wa Roho Mtakatifu.

Matendo mema yaliyofanywa kwa upendo yatawavuta wengine kwa Muumba wao (Warumi 7:4-6). Fikiria matendo mema yote ambayo Yesu alifanya alipokuwa hai duniani. Haikuwa kwa sababu alihitaji kupata kibali cha Baba yake, bali ni kwa ajili ya kuonyesha tabia ya upendo ya Mungu kwa wanadamu.

Tukiiga tabia hiyo ya upendo, hatuwezi kujizuia kuhudumia, kupenda, na kutii kama vile Yesu alivyofanya (Wagalatia 5:13-14). Na matendo mema yaliyofanywa kwa mwelekeo sahihi huwaonyesha watu Yesu ni nani (Mathayo 5:16, Yohana 3:21).

Tena, njia bora zaidi ya kuepuka uhalisi wa kisheria ni kutumia muda na Mungu mara kwa mara. Na njia chache za kuanza kupitia mchanganyiko ufuatao:

• Kujifunza Biblia
• Kuzungumza na Mungu kupitia sala
• Kujiunga na jamii ya kanisa iliyojazwa Roho Mtakatifu
• Kumwomba Mungu akusaidie kumwamini Yeye na ahadi Zake
• Ibada za kila siku (kusoma Neno la Mungu pamoja na sala na kutafakari)
• Kujenga imani kwa Mungu kwa kumwendea kila wakati ili kupata msaada katika kila hali (Zaburi 34:8).

Uhalisi wa kisheria ni mtazamo uliopotoshwa wa wokovu, kujithamini, na hata kuhusu Mungu mwenyewe. Unaonyesha imani kwamba Mungu sio Mungu mwenye huruma, upendo, na anayesamehe kama anavyodai kuwa.

Tumefahamu kwamba inaweza kusababishwa na mwelekeo wa asili yetu iliyoanguka pamoja na kukosa uhusiano binafsi na Kristo (Yohana 15). Na unaposhindwa, uhalisi wa kisheria unachukulia utii, sheria, na matendo mema kama njia ya kupata wokovu baadaye, na thamani kama binadamu kwa sasa. Na inaacha upendo nje ya sheria na kujaribu kuwafanya wanadamu kuwa mashujaa badala ya Mwokozi wetu.

Lakini hapa kuna habari njema!

Kuelewa hatari za uhalisi wa kisheria hutuonyesha kuwa Injili ya kweli sio ngumu. Inapaswa kuwa rahisi na inayopatikana kwa kila mtu!

Wokovu tayari ni wetu kupitia neema—sio kitu tunachopata kwa kujitahidi. Hii inamaanisha kuwa hatupaswi kuacha hofu itawale maamuzi yetu. Tunaweza kuja kwa Yesu kama tulivyo, “nira yake ni laini” na “mzigo wake ni mwepesi” (Mathayo 11:30, NKJV), na Atakuwa “mwenye kuanzisha na mwenye kutimiza imani yetu” (Waebrania 12:2, NKJV).

Unataka kujifunza zaidi kuhusu jinsi wokovu unavyofanya kazi?

1. “Meaning of Legalism in English.” Cambridge Dictionary. Cambridge University Press and Assessment. [↵]
2. Yinger, Kent. “Defining Legalism.” Andrews University Seminary Studies Vol. 46, no. No. 1 (2008): 93. [↵]
3. Dominguez, Nicole. “Legalism Vs. Grace.” ANN English. Adventist News Network, July 3, 2021. [↵]
4. Maxon, Benjamin C. “The Wonder of Grace.” Stewardship Ministries. General Conference of Seventh-day Adventists, January-March 2000. [↵]
5. Professor of Systematic Theology, Andrews University C. “The Law in Adventist Theology and Christian Experience.” Ministry International Journal for Pastors. General Conference Corporation of Seventh-day Adventists. [↵]
6. Facing History & Ourselves, “Religion in Colonial America: Trends, Regulations, and Beliefs”, last updated March 14, 2016. [↵]

Majibu Zaidi