Roho ya Unabii Ni nini (Kitabu cha 1-4) na Ellen G. White?

Kutumia unabii wa Biblia katika historia, matukio ya hivi karibuni, na hasa siku za usoni, inaweza kuwa kazi ngumu. Hata linaweza kuwa jambo la kutisha kidogo kwa baadhi. Lakini hata hivyo, hatuwezi kujizuia kutaka kujua zaidi. Tunataka kuwa tayari—kujisikia kama tunajua namna ya kuhimili dhoruba.

Mungu alimtumia Ellen G. White kutusaidia kufanya hivyo. Akiwa ameongozwa na Roho Mtakatifu, maono yake yalimwonyesha kiwango cha pambano la kiroho linaloendelea nyuma ya pazia la matukio na harakati za ulimwengu. Aliandika maelezo haya katika vitabu vinne, vilivyopewa jina la Karama za Roho. Vitabu hivi baadaye viliongezwa na kuwa Roho ya Unabii toleo la 1-4, ambayo ilipelekea mfululizo wa hivi karibuni unaotoa mtazamo kamili: mfululizo wa Pambano la Vizazi.

Vitabu hivi vina hadithi ya kuvutia nyuma yake, na vinaweza kuwa komentari muhimu na kuongeza mtazamo wenye manufaa katika jitihada zetu za kujifunza Biblia. Ili kukupa habari za msingi, tutachunguza:

• Maana ya neno “roho ya unabii”
• Vitabu vya Roho ya Unabii vinahusu nini?
  • Jinsi “Pambano Kuu” lilivyoanza
  • Jinsi maisha na mafundisho ya Yesu yanavyohusiana na Pambano Kuu
  • Jinsi kifo na ufufuo wa Yesu unavyolingana na Pambano Kuu
  • Jinsi Pambano Kuu linavyoendelea leo
• Kuandika na kuchapisha mfululizo wa Roho ya Unabii
• Mahali pa kupata vitabu vya Roho ya Unabii
• Manufaa tunayoweza kupata kwa kusoma Roho ya Unabii

Kabla hatujaingia kwa undani kabisa katika vitabu vya Ellen White vilivyojaa ufahamu, kwanza tufafanue maana ya neno “roho ya unabii”.

“Roho ya unabii” ni nini?

Tukianzia kwanza kwenye Biblia, neno “roho ya unabii” linaonekana katika Ufunuo 19:10:

“Msujudie Mungu. Kwa maana ushuhuda wa Yesu ndio roho ya unabii” (NKJV).

Hii inatuambia kwamba roho ya unabii ya kweli ni ile inayoshuhudia juu ya Yesu Kristo kama Mwana wa Mungu na Mwokozi wetu. Na pia inaweza kumwelezea Roho Mtakatifu Mwenyewe, kwani Yeye ndiye anayewapa manabii unabii wao.

Neno “roho ya unabii” pia limekuwa likitumika kuelezea moja ya Karama za Roho Mtakatifu, kwani unabii ni miongoni mwa karama hizo.

Mtu yeyote anaweza kuitwa na Mungu awe nabii, au mtu anayepitisha ujumbe kutoka kwa Mungu kwa hadhira inayokusudiwa.

Manabii walikuwa maarufu na wengi katika Agano la Kale na Jipya, lakini Mungu bado anaahidi kipawa hiki hata katika nyakati za kisasa (Yoeli 2:28-29). Sio lazima kama jina la heshima, kama ilivyokuwa siku za Samweli au Eliya, bali kwa kutumika kama mjumbe wa kudumisha Neno lake.

Vitabu vya Roho ya Unabii vinahusu nini?

Kuhusu vitabu, seti ya Roho ya Unabii ina jumla ya vitabu vinne vilivyo andikwa na Ellen White. Vinajadili sehemu kubwa ya historia ya dunia katika mwanga wa pambano la kiroho kati ya Mungu na Shetani.

Msingi wa vitabu hivi unatokana na maono aliyopokea Machi 14, 1858, alipokuwa Lovett’s Grove, Ohio.¹

Maono kuhusu Pambano Kuu

Courtesy of the Ellen G. White Estate, Inc.

Katika kitabu Maisha ya Ellen G. White, tunaweza kuona jinsi alivyoelezea maono hayo:

“Katika maono huko Lovett’s Grove, sehemu kubwa ya mambo niliyoyaona miaka kumi kabla kuhusu pambano kuu la vizazi kati ya Kristo na Shetani, yalirudiwa, na niliagizwa niyaandike. Nilionyeshwa kwamba ingawa ningelazimika kupigana na nguvu za giza, kwa kuwa Shetani angefanya jitihada kubwa kunizuia, bado nilipaswa kuweka imani yangu kwa Mungu, na malaika asingeniacha wakati wa mapambano” (uk.162).

Maono yalidumu kwa masaa mawili—moja ya maono yake yaliyochukua muda mrefu zaidi.²

Shetani kwa kweli alijaribu kumzuia asiandike maono. Kabla hajafika nyumbani, kiharusi kikali cha kupooza kilimpata, na alihofia kwamba alikuwa anakaribia kufa.³ Lakini hisia ziliendelea kurudi kwenye viungo vyake, na akaanza kazi kubwa ya kuandika maono hayo.

Maandishi haya hatimaye yalipelekea kuchapishwa kwa vitabu vinne vilivyoitwa, Roho ya Unabii.

Hebu tuangalie kila kitabu kinahusu nini.

Kitabu cha 1: Pambano Kuu Kati ya Kristo na Malaika Zake na Shetani na Malaika Zake (1870)

Kitabu cha kwanza cha Roho ya Unabii kinaangazia baadhi ya matukio ya Agano la Kale.

Kitabu kinaanza na matukio mbinguni: Tamaa ya Shetani kupata nafasi ya Mungu, na jinsi alivyotupwa nje ya mbingu pamoja na malaika waliomfuata.

Kisha inahamia kwenye mwingiliano wa kwanza wa Shetani na binadamu duniani. Na hii ikageuka kuwa jaribu lake kwa Adamu na Hawa, na kuanguka kwa mwanadamu katika dhambi.

Kisha inaendelea na hadithi ya Biblia: Gharika, Mnara wa Babeli na mtawanyiko wa watu duniani, Ibrahimu na uzao wake, maendeleo ya taifa la Israeli, mpaka kufikia Sulemani na Sanduku la Agano.

Katika kitabu hiki, Ellen White anasisitiza mapambano yasiyoonekana kati ya Mungu na shetani, au ya wema na uovu. Shetani anataka kuchukua utii wa mwanadamu kutoka kwa Mungu, wakati Mungu anataka tuweze kupata ukombozi na wokovu kupitia Kwake.

Kitabu cha 2: Maisha, Mafundisho, na Miujiza ya Bwana Wetu Yesu Kristo (1877)

Kitabu cha pili cha Roho ya Unabii kinatuongoza kupitia maisha ya Yesu duniani, alipokuwa akiishi kati ya wanadamu kwa miaka 33.

Hasa, kitabu hiki kinazingatia sehemu ya kwanza ya huduma ya Yesu duniani. Kinaanza na kuzaliwa kwake duni, kisha kinaingia katika huduma yake alipokuwa sehemu ya jamii akiwa kijana. Kitabu hiki ni kama mkusanyiko wa Injili katika Agano Jipya, kikiunganisha mitazamo ili kuunda taarifa kamili.
Baada ya kuelezea miujiza ya Yesu, mahubiri yake, na safari zake, kitabu kinamalizika na kuingia kwake kwa shangwe Yerusalemu. Hii inaweka jukwaa kwa matukio yanayoongoza kwenye kusulubiwa kwake.

Kitabu cha 3: Kifo, Kufufuka, na Kupaa kwa Bwana Wetu Yesu Kristo (1878)

Kuanzia Yesu kuililia Yerusalemu, kitabu kinaendelea na juhudi za kina zaidi za viongozi Wayahudi za kujaribu kumwondoa Yesu.

Baada ya mafanikio yao, kitabu kinaelezea jinsi pambano kati ya Kristo na Shetani lilivyohitimishwa kwa upatanisho wa Yesu kwa dhambi zote za wanadamu msalabani. Kisha tunasoma kuhusu kufufuka kwa Yesu kutoka kwa wafu, maelekezo yake ya mwisho kwa wanafunzi wake, na kupaa kwake mbinguni. Kisha kitabu kinaeleza huduma za wanafunzi na Paulo.

Katika chapisho la awali, kitabu cha tatu kilimalizika na sura “Upinzani huko Thesalonike.” Lakini katika matoleo ya baadaye, sura tano zaidi ziliwekwa kutoka kwenye makusanyo mengine ya maandishi yake. Hii iliongeza habari zaidi kuhusu kifo cha Paulo na Petro na umuhimu wake.

Kitabu cha 4: Pambano Kuu Kati ya Kristo na Shetani tangu kuharibiwa kwa Yerusalemu hadi Mwisho wa Wakati (1884)

Mwanzo kabisa, Ellen White alikusudia kuanza kitabu hiki na huduma za mitume (sura tano za mwisho), lakini Mungu alimwambia katika maono aanze na kuharibiwa kwa Yerusalemu.⁴

Msomaji anaongozwa kupitia historia ya kanisa la Kikristo, kisha mtazamo unahamia kwenye ujumbe wa malaika watatu na matukio ya mwisho wa nyakati. Tunapata maelezo kuhusu safari ya watu wa Mungu katika “wakati wa dhiki,” kikihitimisha na ujio wa pili wa Kristo na uharibifu wa “dunia ya zamani” pamoja na Shetani na wafuasi wake. Hii inamaliza Pambano Kuu kati ya wema na uovu.

Sehemu kubwa ya utafiti wa kihistoria, hasa kuhusu matengenezo, ulifanywa wakati Ellen White alipokuwa anatembelea Uswizi na alipokuwa anaweza kutumia maktaba kubwa ya J. N. Andrew.⁵

Kuandika na uchapishaji wake

Wakati Ellen White alipoanza kuandika maono yake kuhusu Pambano Kuu, hakuwa na mpango thabiti kama ule uliotengeneza vitabu vilivyopangwa vizuri vya mfululizo wa Roho ya Unabii, kila kimoja kikiwa na kurasa karibu 400 na kikishughulikia matukio maalum.

Maandishi yake kuhusu Pambano Kuu yalichapishwa kwa vipande vifupi kabla ya Roho ya Unabii, katika mfululizo uitwao Vipawa vya Kiroho.⁶

Karama za Roho

Toleo la kwanza la Pambano Kuu lilitolewa mwaka wa 1858 na Chama cha Uchapishaji cha Waadventista wa Sabato kama Karama za Roho—Pambano Kuu Kati ya Kristo na Malaika Wake, na Shetani na Malaika Zake. Ilikuwa kitabu kifupi na kiligusa tu sehemu kuu za kisa.⁷ Baadaye kiliunganishwa katika kitabu kingine, kilichoitwa Maandiko ya Awali ya Ellen G. White.

Kitabu cha pili cha Karama za Roho kilikuwa kipande cha kumbukumbu alichokuwa akifanyia kazi kabla ya kupata maono ya Pambano Kuu.⁸

Vitabu vya mwisho viwili vya Karama za Roho vilijadili zaidi matukio ya Agano la Kale yaliyoelezwa katika kitabu cha kwanza.⁹ Vilijumuisha sio tu yale yaliyoandikwa katika kitabu cha kwanza kuhusu kuanguka kwa Shetani na binadamu, bali pia wazee wa imani na Israeli.¹⁰ Vyote viwili vilichapishwa mwaka 1864.

Roho ya Unabii

Vitabu vya Karama za Roho vilipokelewa vizuri sana kiasi kwamba Waadventista waliomba kuchapishwa upya kwa vitabu vidogo.¹¹ Hata hivyo, Ellen White alitaka kuviongeza zaidi ili kuwa picha kamili zaidi ya Pambano Kuu, hivyo badala yake alianzisha mfululizo mpya. Hii ikawa Roho ya Unabii.

Karama za Roho, kitabu cha tatu na cha nne, vilikuwa msingi wa Roho ya Unabii, Kitabu cha kwanza. Hiki kilitolewa mwaka 1870.

Kitabu cha pili kilitolewa mwaka 1877, na cha tatu mwaka uliofuata. Mwaka 1884 kitabu cha nne kilichapishwa, kikimaliza mfululizo huo. Vipande vya vitabu hivi pia vilichapishwa katika gazeti la Review and Herald nyakati tofauti, hivyo kuwafahamisha watu zaidi kuhusu uwepo wake.

Kitabu hiki cha mwisho, ambacho baadaye kingepewa jina la Pambano Kuu, kikawa moja ya vitabu maarufu vya Ellen White. Umaarufu wake ulienea, wakati, baada ya yeye kuchapisha toleo la kwanza, sura kadhaa zikaonekana katika gazeti la Ishara za Nyakati.¹²

Wakati huu huo, Waadventista waligundua faida ya wainjilisti wa vitabu, au watu wanaouza vitabu, vipeperushi, au aina nyingine za machapisho nyumba kwa nyumba. Pambano Kuu kilionyesha mafanikio makubwa katika eneo hili.¹³

Pambano la Vizazi vyote

Photo by Emmanuel Phaeton on Unsplash

Baada ya vitabu vya Roho ya Unabii kukamilika, Ellen White alitembelea Ulaya. Huko, aliona sehemu nyingi muhimu kwa matengenezo. Mara moja alitambua sehemu hizo kutoka katika maono yake ya Pambano Kuu.

Wakati huo huo, mipango ilikuwa inawekwa kwa ajili ya kutafsiri Roho ya Unabii katika lugha kuu za Ulaya.

Akiwa na mtazamo huu mpana akilini, aliamua kuandika upya na kupanua mfululizo wa Roho ya Unabii. Ilihitajika kumfikia kila mtu, sio tu Waadventista Wa Sabato.

Hii toleo la tatu la Pambano Kuu likawa sehemu ya mfululizo wa Pambano la Vizazi Vyote. Kwa sababu Pambano Kuu (kitabu cha 4 cha Roho ya Unabii) kilikuwa maarufu zaidi, alianza hapo. Mfululizo huu mpya ulijumuisha:

• Wazee na Manabii (1890): kijitabu cha kwanza kinashughulikia na kukuza kitabu cha kwanza cha Roho ya Unabii, kikielezea kipindi kuanzia uumbaji wa dunia hadi Mfalme Daudi.
• Manabii na Wafalme (1917): kitabu hiki kilizungumzia miaka iliyopotea katika historia ya Israeli, kutoka Mfalme Sulemani hadi uhamisho wake.
• Tumaini la Vizazi Vyote (1898): kitabu cha tatu kinashughulikia maisha ya Kristo, Mwana wa Mungu na Mwokozi wa Dunia. Kinajumuisha maudhui kutoka katika kitabu cha pili na cha tatu cha Roho ya Unabii.
• Matendo ya Mitume (1911): Kulingana na kitabu cha tatu cha Roho ya Unabii, kitabu hiki kinasimulia kisa cha Wakristo wa awali na uenezaji wa Injili.
• Pambano Kuu (1888): Kikiwa kimejaa mtazamo wa binafsi wa Ellen White kuhusu sehemu za matengenezo, kitabu hiki kinashughulikia safari ile ile ya mapambano yasiyoonekana kati ya Mungu na Shetani, kikianzia kuharibiwa kwa Yerusalemu hadi baada ya Kuja kwa Kristo mara ya Pili.

Pambano Kuu kiliendelea kuwa maarufu zaidi kati ya vitabu vyote. Vitabu vilichapishwa upya mara nyingi ili kukidhi mahitaji.

Mpaka mwaka 1907, kilikuwa kimechapishwa mara nyingi sana kiasi kwamba vifaa vya uchapishaji vilikuwa vimechakaa. Vilirekebishwa na haki miliki mpya ilitolewa, lakini aliamua kukagua kitabu hicho tena, ili “kuona kama kweli zilizomo zimetamkwa kwa njia bora kabisa, ili kuwashawishi wale wasio wa imani yetu kwamba Bwana aliniongoza na kunitegemeza katika kuandika kurasa zake.”¹⁴

Baadaye, marekebisho yalifanywa ili kuzingatia tarehe kwa kusema mambo kama “miaka mingi tangu” badala ya “miaka hamsini tangu,” n.k.¹⁵

Pia, Ellen White alipunguza baadhi ya mambo ambayo aliona kuwa hayakuwa na manufaa kwa umma kwa ujumla.

“Ukweli muhimu lazima uelezwe kwa uwazi; lakini kadri inavyowezekana watu wanapaswa kuelezwa kwa lugha itakayoshinda, badala ya kukwaza,” alisema kuhusu toleo jipya.

Kama unavyoweza kuongea kidiplomasia na rafiki yako ili kuepuka migogoro isiohitajika, Ellen White alibadilisha maneno machache ambayo baadhi ya watu wangeweza kuyachukulia tofauti na lengo lililokusudiwa.

Toleo jipya lililotolewa mwaka 1911 ndilo linalotumiwa leo kama toleo la kiwango.¹⁶

Vitabu vingine ambavyo Ellen White aliandika katika wakati wake

Roho ya Unabii kilikamilishwa miaka minane kabla ya Hatua kwa Kristo kuchapishwa mwaka 1892 na miaka 37 baada ya kipeperushi chake cha kwanza, Neno kwa “Kundi Dogo”, kuchapishwa mwaka 1847.

Roho ya Unabii kiliandikwa wakati Marekani ikiwa bado inakabiliana na athari za Vita vya Wenyewe kwa Wenyewe. Vitabu hivi vilikuwa muhimu kwa watu kuelewa jinsi vita hivyo vilivyolingana na mada kuu ya Pambano Kuu.

Ellen White hakuwa anaandika tu Roho ya Unabii wakati huu. Mbali na majukumu yake mengine mengi, alipata muda wa kuandika makala na vitabu vingine kadhaa, ikiwa ni pamoja na Kutoka katika Maisha ya Paulo (1883) na Shuhuda kwa Kanisa, vol. 3, 4, na 5 (1872, 1876, 1882).

Kama inavyoonekana, Ellen White alikuwa mwandishi mwenye bidii sana ingawa hakuendelea masomo baada ya umri wa miaka 9. Katika barua kwa Uriah Smith, aliandika, “Ninaandika kurasa kumi na tano hadi ishirini kila siku. Sasa ni saa 11:00 na nimeandika kurasa kumi na nne za hati. … Akili yangu imechanganyikiwa sana hivyo siwezi kupumzika. Andika, andika, andika, naona lazima nifanye hivyo bila kuchelewa.”¹⁷

Mungu aliongoza mkono wake kuandika yale ambayo lazima yasemwe.

Wapi naweza kupata vitabu hivi?

Vitabu vya Roho ya Unabii vinapatikana mtandaoni kwenye egwwritings.org na kwa nakala ngumu. Kununua mfululizo kamili wa Pambano la Vizazi Vyote, vinaweza kupatikana katika Duka la Vitabu la Waadventista au Amazon.

Kwa nini usome Roho ya Unabii?

Sio vigumu kugundua jinsi ulimwengu unavyozidi kupoteza mwelekeo kwa kasi. Njia pekee ya kujua kitakachotokea bila kuwa na hofu hatimaye ni kujifunza unabii ulioandikwa katika Biblia. 1 Wakorintho 14:3 inatutia moyo:

“Bali yeye ahutubuye, asema na watu maneno ya kuwajenga, na kuwafariji, na kuwatia moyo” (NKJV).

Ufunuo wa Ellen White kuhusu upande usioonekana kiroho wa matukio ya ulimwengu hutusaidia kuelewa kikamilifu unabii tunaousoma katika masomo yetu ya Biblia. Kuna mengi yanayoendelea nyuma ya pazia, hata sasa hivi.

Mfululizo wa Pambano la Vizazi Vote unaweza kusaidia sana ufahamu wetu wa historia ya ulimwengu na mustakabali wake. Tunapojifunza zaidi kuhusu uasi wa Shetani dhidi ya Mungu, tunaweza kuelewa kwa nini dhambi ipo na inazidi kuwa mbaya kadri historia ya dunia inavyo endelea.

Shetani anajua hawezi kushinda dhidi ya Mungu, hivyo badala yake anataka kumwangusha kila mwanadamu kadri inavyowezekana pamoja naye—kwa sababu anajua Mungu anawapenda kwa upendo mwingi.

Tukishaelewa hili, sababu ya vita, vurugu, familia zilizovunjika, na dhambi nyingine zote inakuwa wazi. Kila kitu kinaathiriwa na mapambano haya yasiyoonekana. Kadiri watu zaidi wanavyoweza kugeuzwa na Shetani dhidi ya Mungu, ndivyo anavyomuumiza Mungu.

Tukijua hili, tunaweza kujiunga katika mapambano ya kuwaokoa watu dhidi ya uongo na ahadi zisizo na maana za shetani.

Mfululizo huu pia unaonyesha jinsi unabii wa Biblia katika vizazi vyote ulivyo funua muundo msingi wa historia ya ulimwengu, ikiwa ni pamoja na siku za mwisho. Mungu hakutuacha gizani tuishi tukiwa tumekanganyika, tukijiuliza jinsi alivyohusika katika ulimwengu huu wa uovu.

Kuna picha kubwa na mpango, na matokeo yatakuwa bora kuliko chochote tunachoweza kufikiria. Na tunaweza kuongeza ufahamu wetu kuhusu mpango huu kwa kusoma mfululizo huu tunapojifunza Biblia zetu pia.

Unataka kujifunza zaidi kuhusu kuanguka kwa mwanadamu na mpango wa wokovu?

Kurasa zinazohusiana

1. “Messenger of the Lord and the Great Controversy,” https://www.ministrymagazine.org/archive/2023/10/Messenger-of-the-Lord-and-the-great-controversy. [↵]
2. Ibid. [↵]
3. White, Ellen G. Life Sketches of Ellen G. White, p. 162. [↵]
4. White, Arthur L. “Ellen G. White’s Portrayal of the Great Controversy Story,” https://whiteestate.org/legacy/issues-4sop-supp-html/. [↵]
5. White, W. C. “How Ellen White’s Books were Written,” https://whiteestate.org/legacy/issues-howegwbkswcw-html/. [↵]
6. “A Monumental Vision” [↵]
7. White, Arthur L., ibid. [↵]
8. Ibid. [↵]
9. Ibid. [↵]
10. Ibid. [↵]
11. Ibid. [↵]
12. Ibid. [↵]
13. Ibid. [↵]
14. Ibid. [↵]
15. Ibid. [↵]
16. Ibid. [↵]
17. White, W. C., Ibid. [↵]

Majibu Zaidi